तरुणाई भरकटते आहे…

तरुणाई भरकटते आहे…एक चिंताजनक वास्तव

       आजची तरुणाई ही देशाची ऊर्जा, क्षमता आणि उद्याचे नेतृत्व आहे. प्रत्येक पिढीत तरुणांकडून समाजाला बदलण्याची, नवी दिशा देण्याची अपेक्षा असते. परंतु आजच्या गतिमान, डिजिटल आणि स्पर्धात्मक युगात तरुण पिढी अनेक दिशांनी भ्रमित होताना दिसते. “तरुणाई भरकटते आहे” हे वाक्य केवळ तक्रार किंवा आरोप नाही, तर एक सामाजिक वेदना आणि पालक-शिक्षकांची चिंता आहे. या भरकटण्यामागील कारणे समजून घेणे आणि योग्य उपाययोजना करणे हे काळाचे गरज बनले आहे.

१. भरकटण्याची कारणे

(अ) सोशल मीडियाचे व्यसन

मोबाईल आणि सोशल मीडिया हे तरुणांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग झाले आहेत. माहितीपेक्षा अधिक प्रमाणात गैरमाहिती, नकारात्मकता, तुलना आणि आभासी जगातील आकर्षणे तरुणांना वास्तविकतेपासून दूर नेत आहेत. Likes, followers, reels यांची धुंदी इतकी वाढली आहे की अनेकजण स्वतःची ओळखच डिजिटल प्रतिमेशी जोडू लागले आहेत.

(आ) चुकीचे आदर्श आणि ग्लॅमरचे आकर्षण

फिल्मी हिरो, इन्फ्लुएन्सर्स, रिअॅलिटी शो कलाकार—हेच नवे “आदर्श” झाले आहेत. कठोर परिश्रम, शिस्त, संघर्ष यांचे महत्त्व कमी होत असून, त्वरित पैसा, प्रसिद्धी आणि मजा हीच स्वप्ने घडत आहेत. करिअरपेक्षा ग्लॅमर महत्त्वाचे वाटू लागते.

(इ) करिअरविषयी गोंधळ आणि मार्गदर्शनाची कमतरता

आजची तरुणाई संधींनी परिपूर्ण जगात जगत असली, तरी करिअरची विविधता, स्पर्धा आणि ताण यामुळे ते अधिक गोंधळलेले आहेत. योग्य वेळी मार्गदर्शन न मिळाल्यास तरुण चुकीचे निर्णय घेतात किंवा दिशाहीन होतात.

(ई) मानसिक ताण आणि एकटेपणा

हाय-टेक जगात राहूनही आजचा तरुण एकटा आहे. बोलायला मित्र आहेत पण समजून घेणारे खूप कमी. यामुळे मानसिक तणाव, चिंता, असुरक्षितता, नैराश्य अशी मानसिक स्थिती निर्माण होते आणि तरुण चुकीच्या मार्गाचा आधार घेतात.

(उ) चुकीची मैत्री व व्यसनाधिनता

दबाव किंवा कुतूहलातून तरुण मद्यपान, सिगरेट, ड्रग्स, ऑनलाइन गेम्स यांसारख्या गोष्टींकडे आकर्षित होतात. सुरुवातीचे “एकदाच करून पाहू” हे पुढे गंभीर व्यसनात बदलते आणि भविष्याची वाटच बिघडवते.

२. याचे परिणाम

(अ) व्यक्तिमत्त्वाचे विघटन

शिस्त, आत्मविश्वास, धैर्य, जबाबदारीशीलता — ही तरुणांचे सुशोभन करणारी मूल्ये मागे पडतात. तरुणांचा वेळ, ऊर्जा आणि क्षमता वाया जाते.

(आ) शैक्षणिक आणि करिअरचे नुकसान

अस्थिर मन, ताण, लक्ष विचलित होणे यामुळे शिकण्याची गुणवत्ता कमी होते. करिअरमध्ये सातत्य राहत नाही.

(इ) कुटुंब आणि समाजातील दुरावा

भरकटलेले तरुण घरच्यांपासून दूर जातात. कुटुंबातील वातावरण बिघडते आणि समाजातही अशा तरुणांविषयी नकारात्मक छबी निर्माण होते.

३. उपाय योजना - आशेचा किरण

(अ) सकारात्मक संवाद आणि कौटुंबिक जडणघडण

घरातील वातावरण तरुणांसाठी सुरक्षित असावे. त्यांच्या प्रश्नांना आणि मानसिक अवस्थांना सहानुभूतीने समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. पालकांनी न्यायाधीश नव्हे तर मित्र व्हायला हवे.

(आ) योग्य करिअर मार्गदर्शन

शाळा-विद्यापीठांनी करिअर समुपदेशनावर भर द्यायला हवा. तरुणांना त्यांच्या आवडी, क्षमता आणि भविष्यातील संधी समजावून सांगणे अत्यंत आवश्यक आहे.

(इ) मानसिक आरोग्य जागरूकता

ताण, नैराश्य, चिंता याबाबत उघडपणे बोलणे गरजेचे आहे. समुपदेशक, मानसशास्त्रज्ञ यांची मदत घेण्यास प्रोत्साहन द्यावे.

(ई) रिअल लाइफ कौशल्ये विकसित करणे

वेळ व्यवस्थापन, शिस्त, संवाद कौशल्ये, नेतृत्वगुण, भावनिक स्थैर्य ही कौशल्ये प्रत्येक तरुणाने आत्मसात करणे गरजेचे आहे.

(उ) खेळ, कला, साहित्य यांत सहभाग

अशा उपक्रमांमुळे आत्मविश्वास वाढतो, मानसिक प्रकाश मिळतो आणि तरुण विचार सकारात्मक दिशेने वाढतात.

४. निष्कर्ष

तरुणाई भरकटते आहे, ही वस्तुस्थिती आहे. पण ती सर्वत्र आणि सर्वांसाठी लागू नाही. तरुणांमध्ये आजही प्रचंड क्षमता, कर्तृत्व, जिद्द आणि देश बदलण्याची ताकद आहे. गरज आहे ती मार्गदर्शनाची, समजुतीची, संधींची आणि सकारात्मक वातावरणाची.

जर समाज, पालक, शिक्षक आणि प्रशासन योग्य भूमिका निभावले, तर आजची भरकटलेली तरुणाई उद्याचा यशाचा मार्ग दाखवू शकते.

कारण..

“तरुणाई भरकटत नाही;

भरकटते तेव्हा आपण तिला वेळ, मार्गदर्शन आणि विश्वास देत नाही.”

- प्रा. रमेश कट्टीमणी